ประวัติความเป็นมา

ประมาณก่อนปี พ.ศ. 2464 ชาวบ้านท้องที่อำเภอ ฝางเขตท้องที่ตำบลแม่สูน พบน้ำมันลักษณะสีดำไหลซึมขึ้นมาบนผิวดิน บางคนว่าเป็นน้ำมันศักดิ์สิทธิ์ นำมาทาร่างกายเพื่อรักษาโรคต่าง ๆ ความทราบถึงเจ้าหลวงเชียงใหม่จึงสั่งให้ขุดบ่อ เพื่อกันน้ำมันไว้เรียกกว่า "บ่อหลวง" หรือ "บ่อเจ้าหลวง"  ต่อมาหน่วยราชการหลายฝ่ายสนใจทำการสำรวจและดำเนินงานต่อกันมาหลายสมัย สรุปได้ดังนี้

พ.ศ. 2464 กรมรถไฟ โดยพลเอกพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน เมื่อครั้งดำรงพระอิสริยยศเป็น พระเจ้าน้องยาเธอกรมขุนกำแพงเพชอัครโยธิน ทรงเป็นผู้บัญชาการรถไฟ และทรงทราบถึงการค้นพบน้ำมันที่อำเภอฝางจึงจ้าง นักธรณีวิทยาชาวอเมริกันชื่อ Mr Wallace Lee ทำการสำรวจเมื่อ พ.ศ. 2464-2465 พบเพียงร่องรอยก๊าซธรรมชาติเจาะลึก 185 เมตร ท่อกรุขาดจึงระงับการเจาะ

พ.ศ. 2477 กรมเชื้อเพลิงทหารบกสำรวจ ด้วยการจ้างนักธรณีวิทยาชาวสวิสเซอร์แลนด์ 2 นาย คือ Dr Arnold Heim และ Dr Hans hirschi ทำการสำรวจพร้อมด้วยเจ้าหน้าที่ฝ่ายไทย 3 นาย ตรวจสอบธรณีวิทยาผิวดินและขุด บ่อตื้น ๆ จึงเลิกล้มไป

พ.ศ. 2479 กรมหลวงเข้ามาดำเนินการ ม.ล กรี เดชาติวงศ์ มีวัตถุประสงค์เพื่อหาปริมาณทรายน้ำมันที่อยู่ใกล้ผิวดิน เพื่อเป็นประโยชน์ต่อกรมทางหลวงในการใช้แทนยางแอสฟัลต์ การสำรวจใช้เครื่องเจาะสว่านหมุนด้วยแรงคน เรียกว่า "เครื่องเจาะบังก้า" เจาะประมาณ 10-20 เมตร ผลการสำรวจได้ปริมาณทรายน้ำมันประมาณ 38 ล้านลูกบาศก์เมตร และยังใช้เครื่องเจาะลึก 200 เมตร อีกหลายหลุมพบน้ำมันในระดับความลึกประมาณ 70 เมตร เรียกหลุมที่พบน้ำมันนี้ว่า "บ่อระเบิด" มีก๊าซธรรมชาติปนอยู่ด้วย สถานที่อยู่ทางบ่อต้นขามเป็นระยะทาง 500 เมตร กรมทางหลวงจึงได้สร้างโรงกลั่นน้ำมันทดลองขึ้น ผลิตน้ำมันได้ 40,000 ลิตร ด้วยขาดอุปกรณ์และความ ชำนาญประกอบกับมิใช่หน้าที่ของกรมทางหลวงงานทั้งหมดจึงยุติลง

พ .ศ. 2492 กรมโลหะกิจเข้าดำเนินงานในช่วง พ.ศ. 2492-2499 โดยใช้ชื่อหน่วยงานว่า "หน่วยสำรวจน้ำมันฝาง" ใช้เครื่องเจาะชนิด Rotary จากประเทศเยอรมันนี เจาะลึกประมาณ 230 เมตร บริเวณบ่อต้นขามต่อมาเรียก "แหล่งน้ำมันไชยปราการ" สร้างโรงกลั่นน้ำมันทดลองขนาดเล็กกลั่นน้ำมันเป็นครั้งคราว ใช้น้ำมันดิบประมาณ 1,000 ลิตร  การดำเนินงานเกี่ยวกับการพัฒนาบ่อน้ำมันฝางในความควบคุมของกรมโลหะกิจ มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงอุตสาหกรรม เป็นประธานกรรมการ มีความเห็นว่าควรทำการเจาะสำรวจเป็นส่วนใหญ่ ส่วนทางด้านการกลั่นก็มุ่งในการทำยางแอสฟัลต์

พ.ศ. 2499 กรมการพลังงานทหารรับช่วงงานต่อมาในเดือนมีนาคม 2499 Dr Harold Hutton ผู้เชี่ยวชาญด้านปิโตรเลี่ยม ได้มาดูกิจการของหน่วยงานสำรวจน้ำมันฝางรายงานว่าน้ำมันดิบที่อำเภอฝางเป็นน้ำมันที่ควรกลั่นออกมาขายได้ เสนอให้สำรวจเพื่อ ตั้งโรงกลั่นน้ำมันขนาด 1,000 บาเรล ถ้ามีปริมาณเพียงพอ คณะรัฐมนตรีจึงมีมติให้โอนกิจการน้ำมันฝางขึ้นกับกรมการพลังงานทหาร เมื่อวันที่ 12 กันยายน 2499เป็นวันที่กรมพลังงานทหารตั้งกองสำรวจ และผลิตปิโตรเลี่ยมขึ้นเป็นครั้งแรก และได้ขยายพื้นที่ การสำรวจในลุ่มแอ่งภาคเหนืออีกหลายลุ่มแอ่ง คือ ลุ่มแอ่ง เชียงใหม่ ลุ่มแอ่งลำปาง ลุ่มแอ่งลำพูน ลุ่มแอ่งแพร่ ลุ่มแอ่งเชียงราย และลุ่มแอ่งพะเยา