ประวัติความเป็นมา

ณ ที่ราบริมฝั่งต้นแม่น้ำเจ้าพระยา บริเวณที่แม่น้ำปิง วัง ยม น่าน ไหลมาบรรจบมีศาลเจ้าศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวจังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดใกล้เคียงให้ความเคารพยึดเป็นศูนย์รวมจิตใจของชาวไทยจีนและชนชาติต่างๆ ประชาชนทั่วไปเรียกกันว่า “ศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์-เจ้าแม่ทับทิม” หรือศาลเจ้าพ่อแควใหญ่ตั้งอยู่ตรงข้ามตลาดปากน้ำโพบนถนนสายนครสวรรค์-ชุมแสง ตัวศาลหันหน้าไปทางแม่น้ำ ประวัติความเป็นมาของศาลนี้ไม่มีหลักฐานปรากฏแน่ชัดว่าสร้างขึ้นสมัยใด ใครเป็นผู้สร้าง มีเพียงระฆังโบราณ ซึ่งจารึกเป็นภาษาจีนว่า นายหงเปียว แซ่ภู่ แห่งหมู่บ้านเคอเจี้ยซัน อำเภอวุ่นอี้(ปัจจุบันคือ วุ้นซัง) มณฑลไหหลำ ประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน นำมาถวายในปี ค.ศ.1870 ซึ่งตรงกับปี พ.ศ.2413 ปลายราชวงศ์ชิงตรงกับต้นรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ราชกาลที่ 5) จากจารึกดังกล่าวสันนิษฐานได้ว่า ศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์-เจ้าแม่ทับทิม (แควใหญ่) ต้องสร้างก่อนปี พ.ศ. 2413 แน่นอน ดังนั้นจึงอาจกล่าวได้ว่า ศาลนี้มีอายุกว่า 130 ปีเพราะกว่าจะมีชื่อเสียงและเป็นที่เคารพนับถือจำเป็นต้องใช้เวลา ผู้ถวายระฆังเป็นคนต่างถิ่นจากประเทศจีน ซึ่งสมัยนั้นการคมนาคมลำบาก ไม่สะดวกรวดเร็ว ดังนั้นการสื่อสารความศักดิ์สิทธิ์ปากต่อปาก จนผู้ถวายระฆังรับรู้มากราบไหว้และความสำเร็จสมหวังจนนำระฆังมาถวายต้องใช้เวลาในอีกหลายปี

ศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์-เจ้าแม่ทับทิม (แควใหญ่) แห่งนี้มีอายุกว่า 130 ปีจริง แม้สถาปัตยกรรมที่เห็นปัจจุบันจะเป็นแบบเรียบง่าย และมีความเป็นครึ่งตึกครึ่งไม้ แต่ประวัติความเป็นมา นอกจากข้อมูลบนระฆังโบราณ ยังมีคำบอกเล้าของผู้อาวุโสซึ่งอายุ 80 ปี ที่ได้รับบอกเล่าต่อกันมา และภาพถ่ายเท่าที่ยังสามารถรวบรวมทำให้เชื่อได้ว่า ศาลเจ้าพ่อแควใหญ่ หรือศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ ปัจจุบันเดิมเป็นศาลไม้ตั้งอยู่ริมตลิ่ง บริเวณต้นแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นแหลมยื่นออกไป เนื่องจากบริเวณที่ตั้งศาลเดิมนั้น เป็นวังน้ำวนทำให้ตลิ่งถูกน้ำเซาะพังทีละน้อย สภาพศาลก็ทรุดโทรม ชาวบ้านผู้มีจิตศรัทธาจึงร่วมใจบริจาคสร้างศาลใหม่ จากป้ายไม้กลางศาลเขียนเป็นภาษาจีนไว้ว่า โควกงเมี้ยวบอกว่าสร้างศาลใหม่ระบุปี ค.ศ. 1909 ตรงกับ พ.ศ.1909 และการสร้างศาลใหม่ครั้งนั้นยังได้รวมศาลเจ้าพ่อกวนอูที่ตั้งอยู่ทางใต้บริเวณใกล้เคียง ซึ่งศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ได้รับภาระช่วยเหลือด้านการเงินให้กับศาลเจ้าพ่อกวนอูปีละ 200 บาท การรวมศาลเข้าด้วยกันใช้งบประมาณสร้างใหม่เป็นเงิน 3,500 บาท มีผู้รับเหมาเป็นชาวชุมแสง โดยใช้ไม้เก่าที่มีสภาพดี จากหลักฐานที่แผ่นป้ายไม้บนผนังศาล ระบุรายชื่อผู้มีจิตศรัทธาและระบุปีที่สร้างศาลตรงกับ ค.ศ. 1911 (พ.ศ. 2454 ) ทำให้พอสันนิษฐานได้ว่า ศาลถูกรื้อสร้างใหม่อีกครั้ง จากคำบอกเล่าและภาพถ่ายล่าสุด พบว่าศาลเก่าเป็นเรือนไม้ใต้ถุนสูง พื้นต่างระดับ เมื่อผู้มีจิตศรัทธาเข้ามากราบไหว้มักเดินสะดุดล้มอยู่เนืองๆ นอกจากพื้นเดิมเป็นไม้ ไม่ได้ขัดคุณเสรีสวัสดิ์ เกิดจิตศรัทธาที่จะขัดพื้นให้เรียบและลงแลคเกอร์โคบุ่น เห็นจึงเกิดศรัทธาร่วม ทั้งสองได้สมทบทุนและแรงกายทำการขัดพื้นศาลเจ้าร่วมกัน จึงพบว่าศาลเจ้านั้นผุมาก เมื่อคุณนายสุรีย์ เดชอุดม มาไหว้เจ้า จึงบอกเชิญชวนให้บริจาคทรัพย์ เพื่อบูรณะ คุณนายสุรีย์ขอให้เปลี่ยนพื้นเป็นไม้แดง ขนาด 8 นิ้วX1 ½ นิ้วและปรับพื้นให้เสมอกัน เมื่อบูรณะจึงพบว่านก็พัง จึงทำการซ่อมแซมและเปลี่ยนใหม่ส่วนตัวฝาผนังและหลังคายังคงสภาพเดิม ปี พ.ศ.2512 คณะกรรมการบริหารศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์-เจ้าแม่ทับทิม(แควใหญ่)พิจารณาเห็นว่าประชาชนทุกชาติทุกภาษา ทั้งในจังหวัดและต่างจังหวัด เดินทางกราบไหว้องค์เทพเจ้าเพิ่มมากขึ้น จนศาลคับแคบ จึงทำการต่อเติมด้านหน้าเป็นห้องโถงมีระเบียงยื่นพ้นชายคา ตรงกลางมีบันไดปูนทอดลงพื้นล่าง ระเบียงด้านขาวมือ(ยื่นหันหน้าเข้าศาล)มีแท่นบูชาเทพยดาฟ้าดิน โดยมีน้ำเต้าไฟสูงตระหง่านได้ระดับสำหรับเผากระดาษเงินกระดาษทองบูชาระเบียงด้านซ้ายมือเป็นห้องโล่งกว้างเสมอกับด้านขวา ใช้เป็นที่ประกอบพิธีไหว้ในวาระสำคัญๆ เช่น พิธีทิ้งกระจาด บนหลังศาลสันกลางประดับด้วยมังกรคู่ชูลูกแก้ว สันหลังคาที่หลั่นลงมาทั้งสองข้างประดับด้วยหงส์ ปลายสันหลังคาเป็นมังกรหัวหงาย สวยงามตระการตา ใช้ชายตาตรงกลางเขียนชื่อศาลด้วยซ้ายมือ (หันหน้าเข้าศาล)เขียนเมตตาปราณี ด้านขวาเขียนว่า สุจริต ยุติธรรม ปีพ.ศ. 2525 คณะกรรมการได้ขออนุญาตองค์เทพเจ้าเพื่อต่อเติมอาคารด้านหลังบริเวณทั้งตั้งแท่นประทับองค์เทพเจ้าและที่ตั้งโต๊ะวางของเซ่นไหว้ เพื่อขยายพื้นที่ศาลให้กว้างสำหรับรองรับผู้มีจิตศรัทธามากราบไหว้เชื่อมต่อกับศาลเดิมที่เป็นไม้ใต้ถุนสูงอย่างกลมกลืน ปีพ.ศ. 2543 ซึ่งเป็นปีมังกรทอง ชาวจีนถือเป็นสิริมงคล คณะกรรมการได้พิจารณาเห็นว่าตัวอาคาร และสีเศร้าหมอง มังกรและหงส์บนหลงคาศาลชำรุด ควรทำการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งใหญ่ เพื่อธำรงศาลศักดิ์สิทธ์ให้เป็นโบราณสถาน ศูนย์รวมใจของชาวจังหวัดนครสวรรค์ และจังหวัดใกล้เคียงสืบต่อไป จึงจดพิธีบวงสรวง ขออนุญาตจากองค์เทพเจ้าเพื่อทำการบูรณะ ซึ่งในครั้งนั้นจำเป็นต้องอัญเชิญองค์เทพเจ้าลงจากแท่นที่ประทับ อันเชิญดวงทิพย์วิญญาณเสด็จสู่สวรรค์ จึงจะอนุญาตให้ช่างขึ้นหลังคาศาลทำการบูรณะตามกำหนดการที่องค์เทพเจ้าแจ้ง เพื่อทำการบูรณะระหว่าง 3 กรกฎาคม ถึง 19 ตุลาคม 2543 จากนั้นคณะกรรมการจะต้องจัดพิธีบวงสรวงองค์เทพเจ้า จัดพิธีเปลี่ยนเครื่องทรงและอัญเชิญเทพเจ้าเสด็จประทับในองค์บูชา ซึ่งเปลี่ยนเครื่องทรงและทำพิธีลุยไฟ เพื่อสร้างศรัทธาในองค์เทพเจ้า ก่อนอัญเชิญขึ้นประทับ ญ แท่นที่ประทับในวันที่ 21 ตุลาคม 2543 จะเห็นได้ว่าศาลเจ้าศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้มิได้กระทำการบูรณะซ่อมแซมได้ตามความต้องการของคณะกรรมการ ดังนั้นการทำนุบำรุงศาลศักดิ์สิทธิ์แห่งนี้จึงถือเป็นบุญกุศลที่คณะกรรมการชุดแล้วชุดเล่า ได้ถือเป็นภารกิจสำคัญสืบต่อกันมาด้วยความเสียสละทุ่มเท.

การเดินทางไปยังศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ - เจ้าแม่ทับทิม ตั้งอยู่เลขที่ 9 ต.แควใหญ่ อ.เมืองฯ จ.นครสวรรค์ เดินทางจากตัวเมืองนครสวรรค์ ไปตามถนนสายนครสวรรค์ - ชุมแสง (225) ระยะทางประมาณ 2.3 กม. แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าไปประมาณ 1 กม. กิจกรรมที่น่าสนใจในศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ - เจ้าแม่ทับทิม สักการะเทพศักดิ์สิทธิ์ ประจำเมืองปากน้ำโพ ชมต้นแม่น้ำเจ้าพระยา

 

ประเพณีที่น่าสนใจของศาลเจ้าพ่อเทพารักษ์ - เจ้าแม่ทับทิม วันตรุษจีน ตรงกับวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 1 ตามปฏิทินจีนเป็นประเพณีเกี่ยวกับการไหว้เจ้าบรรพบุรุษของคนไทยเชื้อสายจีนที่อยู่ในเมืองนครสวรรค์

ศูนย์ข้อมูลท่องเที่ยวจังหวัดนครสวรรค์ อาคารองค์การบริหารส่วนจังหวัดนครสวรรค์ โทร. 0-5622-1602, 0-5622-1034, 0-5622-1656 ต่อ 114 โทรสาร 0-5623-1841, 0-5622-162 ต่อ 111

สำนักงานการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย ภาคกลาง เขต 7 ถนนรอบวัดพระธาตุ อำเภอเมือง จังหวัดลพบุรี (รับผิดชอบจังหวัดลพบุรี สิงห์บุรี ชัยนาท อุทัยธานี นครสวรรค์) โทร. 0-3642-2768-9 โทรสาร 0-3642-4089

 

 

 

  San Chao Por Taepharak–San Chao Mae Taptim The most sacred pantheon, which is highly revered and the local point of Nakhon Sawan residents and their neighbors, is located at the Pak Nam Pho community on the bank of the Chao Phraya River.

 

 

 

Latitude : 15.699587957013751, Longitude : 100.14242549740703

View Larger Map

View On Google Map

Edit Data